Jussen og meiningsløysa

Av Ole Texmo

Professor Jens Øyrehagen Sunde kjem 06.05.11 i Dag og Tid i ein utvida kronikk med breie utgreiingar om følgjene av rettsleggjering og meksemda jussen får når domstolane får meir makt. Men rettsleggjeringa forklarar ikkje alt, korkje merksemda eller justisfeila. Påpekinga av ”maktmisbruksavsløringsmisbruket” frå Sunde er ei mistyding av kva for premiss kritikken mot jussen grunnar seg på. Sunde framstillar juridisk metode som ein høgt utvikla teknisk disiplin som kan samanliknast med medisin. Eg veit ikkje kor glad til dømes medisinprofessor Per Brantzæg er for denne tilsnikinga av fag og metode. Brantzæg samla hundrevis av akademikarar til protest mot handsaminga av Torgersen-saka, ei sak kor alle prova er sterkt svekka og kvar for seg burde leie til frifinning, men kor altså ei ”samla vurdering” framleis dømer Torgersen.

Slik forståing meiner professor Sunde at lekfolk manglar føresetnader for å skjøne. På eit ikkje friviljugt strukturironisk plan har Sunde kan hende rett. Spørsmålet som då må stillast er korleis Sunde og juristane skjøner kvifor fri bevisvurdering er rett og riktig. Sunde visar til overgreps- og valdtektssaker som døme på korleis fri bevisvurdering gjer det mogleg å etterforske og å døme utan krav til handfaste bevis. Om det er noko område som har skapt justismord i den moderne rettsstaten Norge, er det nett desse sakstypane. At terskelen må senkast for å sette i gang etterforsking og reise sak utan bevis, som argument for rettferdiggjering av fri bevisvurdering, er ikkje lett å skjøna for ikkje-juristar.

Kva for omgrep har juristane om metode og ”meining”? Filosofisk kan omgrepet meining tydast som ”språket sitt tilhøve til røynda og medvetet”. Om juridiske vis å uttrykke seg på ikkje gjev meining for lekfolk, kan det tenkast at det er omgrepa det er noko gale med. Om ikkje juristane maktar å greie ut kvifor ”samla vurdering”, og ”gjeldande rett” er avanserte uttrykk for juridisk presisjon, men i staden verkar som tilsløring av sviktande metode hos lovfolket, skal lekfolket gå fri. Avdøyde rettsfilosof David Roland Doublet skreiv for nokre år sidan ei avhandling om problema knytta til førståinga av den Niklas Luhmannske systemteori grunna på førestillinga av ”det juridiske kommunikative fellesskapet” som meiningsberande.

Kantianaren Doublet ville snudd seg i grava om han hadde sett kor lett professor Sunde tek på forståinga. Kan hende er det på tide at juristane tek ei kopernikansk vending mot sine eigne måtar å velte mistydingar over på lekfolket. I andre fag enn jussen held ein jamstøtt fram med å diskutera ”sjøvreferanseproblematikken”, nett for å unngå sirkelslutningar. Sundes kronikk er spekka med sjølvforsikringar. Med bunden bevisvurdering som innarbeid krav til intellektuell praksis, kunne argumenta vorte tydeligare. Eller forkasta av Sunde sjølv. I avsnitta om bevisvurdering syner Sunde kvifor ”den juridiske bevislæra” ikkje gjev meining. Når den ikkje vert underlagt bunden prøving.